कृषी गणना विशेष - भाग ४

सातबारावर महिला कमीच

- फक्त 13 टक्के क्षेत्रावर महिला शेतकरी
- खातेदार महिलांची संख्या २०.५२ लाख

संतोष डुकरे
पुणे - स्थानिक स्वराज्य संस्था व इतर ठिकाणी महिलांचे स्थान किमान 33 टक्के असताना शेतीत मात्र हे स्थान अवघे 13 टक्के आहे. राज्यात 20.52 लाख महिला शेतकरी असून त्यांनी राज्यातील एकूण शेतजमीनीपैकी १३ टक्के म्हणजेच सुमारे २५ लाख ८५ हजार २५३ हेक्टर जमीन धारण केलेली आहे. नगर जिल्ह्यात सर्वाधिक एक लाख 84 हजार 695 महिला शेतकरी असून त्यांच्या नावावर राज्यात सर्वाधिक एक लाख 96 हजार हेक्टर जमीन आहे.

राज्यात वैयक्तीकरित्या १९ लाख ४८ हजार ४४६ तर संयुक्तरित्या एक लाख चार हजार ७३ संयुक्त महिला शेतजमीन धारक आहेत. यातही सर्वाधिक ६ लाख १६ हजार ३९१ महिला शेतकरी अल्पधुभारक आहेत. त्यांनी महिलांनी धारण केलेल्या एकूण जमीनीच्या सर्वाधिक ८ लाख ६५ हजार ११९ हेक्टर जमीन (३३ टक्के) धारण केली आहे. नगर, धुळे, पुणे व नांदेड या चारच जिल्ह्यांमध्ये महिला शेतकऱयांची संख्या एक लाखाहून अधिक आहे. गडचिरोलीमध्ये राज्यात सर्वात कमी 15 हजार 927 महिला शेतकरी आहेत.

- एक लाख हेक्टर शेतजमीन संस्थांकडे
राज्यातील १९७.६७ लाख हेक्टर वहिती जमीनीपैकी सुमारे एक लाख हेक्टर शेतजमीन २५ हजार ७७ संस्थांकडे आहे. संयुक्त मालकीची जमीन धारणा १०.६३ लाख हेक्टर असून या जमीनीचे सात लाख नऊ हजार ८०४ खातेदार शेतकरी आहेत. एकूण १३६.९८ लाख शेतकऱ्यांपैकी सर्वाधिक १२९.६४ लाख व्यक्तीगत खातेदार असून त्यांनी सर्वाधिक १८६.०४ लाख हेक्टर जमीन धारण केलेली आहे. संयुक्त खातेदाराची सरासरी जमीनधारणा १.५० हेक्टर तर संस्थांची सरासरी जमीनधारणा ३.९६ हेक्टर आहे.

चौकट
- महिलांची वहिती शेतजमीन धारणा
धारणा गट (हेक्टर) --- महिला शेतकरी --- धारण क्षेत्र
०.५० हून कमी --- ५,९३,८३० --- १,५१,९४८.३९
०.५० ते १ --- ४,९२,२७८ --- ३,६४,९६२.६०
१ ते २ --- ६,१६,३९१ --- ८,६५,११९.०९
२ ते ३ --- २,०३,००३ --- ४,७५,२४७.५५
३ ते ४ --- ६८,९३२---२,३५,०२७.२६
४ ते ५ --- ३३,३८६--- १,४७,२३७.५३
५ ते ७.५ --- २९,८२८ --- १,७८,०२९.४३
७.५ ते १० --- ८,६०५ --- ७३,४०८.९२
१० ते २० --- ५,५४४ --- ७०,८१४.८९
२० हून अधिक --- ७२२ --- २३,४५७.७७
एकूण --- २०,५२,५१९ --- २५,८५,२५३.४३

चौकट
जिल्हानिहाय महिला शेतकरी स्थिती
जिल्हा --- खातेदार महिला शेतकरी --- जमीन धारणा (हेक्टर)
ठाणे --- 35,859 --- 46,252
रायगड --- 68,845 --- 64,354
रत्नागिरी --- 80,034 --- 80,995
सिंधुदुर्ग --- 44,165 --- 42,058
नाशिक --- 1,16,157 --- 1,51,769
धुळे --- 45,288 --- 71,202
नंदुरबार --- 23,574 --- 42,449
जळगाव --- 75,272 --- 1,19,420
नगर --- 1,84,695 --- 1,96,591
पुणे --- 1,30,562 --- 1,44,140
सोलापूर --- 86,742 --- 1,47,718
सातारा --- 86,497 --- 56,511
सांगली --- 43,036 --- 38,531
कोल्हापूर --- 81,870 --- 48,428
औरंगाबाद --- 81,812 --- 95,079
जालना --- 71,858 --- 89,958
बीड --- 56,353 --- 60,323
लातूर --- 59,937 --- 86,640
उस्मानाबाद --- 52,202 --- 89,679
नांदेड --- 1,00,171 --- 1,25,206
परभणी --- 56,201 --- 81,443
हिंगोली --- 17,655 --- 24,241
बुलडाणा --- 67,423 --- 94,346
अकोला --- 47,958 --- 72,950
वाशिम --- 32,233 --- 52,179
अमरावती --- 68,664 --- 1,04,920
यवतमाळ --- 60,768 --- 1,24,603
वर्धा --- 29,258 --- 58,025
नागपूर --- 31,508 --- 54,281
भंडारा --- 31,990 --- 27,721
गोंदिया --- 39,788 --- 29,520
चंद्रपूर --- 28,217 --- 41,306
गडचिरोली --- 15,927 --- 22,418
------------